Nòt pou laprès Jistis ak Lapè
Dokiman sa a vin jwenn AlterPresse 9 fevriye 2006
Komisyon Nasyonal Jistis ak Lapè salye kouray ak detèminasyon pèp Ayisyen an pou fason l te patisipe nan premye tou eleksyon yo. Anvan nou prepare yon rapò ak plis detay, n ap prezante yon premye evalyasyon nou reyalize sou jounen 7 fevriye, avèk patisipasyon 1100 obsèvatè Rezo obsèvasyon Komisyon an genyen atravè tout peyi a.
Nou te temwen jan moun tout tandans politik, kòtakòt t ap tann ak anpil pasyans pou patisipe nan yon eleksyon ki gengen yon enpòtans kapital pou transfòmasyon peyi yo. Sa montre avni peyi a pa kite yo endiferan, okontrè, yo vle chanjman, yo vle yon peyi ki pi bon, yo vle yon peyi tout bon kote moun viv nan diyite ak kè kontan.
Nou pa kapab fè menm konpliman sa a pou òganizasyon eleksyon yo, paske si se pa t bon sans, pasyans ak volonte pèp la, jounen eleksyon sa a te kapab yon katastwòf.
Eleksyon an montre enpòtans kat idantifikasyon nasyonal la. Se yon nesesite, se yon fyète pou sitwayen yo. Men, anpil jefò dwe fèt pou l tounen yon enstriman kòrèk nan jesyon nòmal peyi a.
Men kèk gwo fay nou te dekouvri sou jounen eleksyon sa a :
Espas sant yo te twò piti pou valè biwo vòt yo mete ladan yo. Nou wè 40 rive 50 biwo vòt nan yon ti espas ki pa menm ka pran 10 biwo. Ak sityasyon sa a, pa t gen okenn sèvis akèy pou fasilite elektè yo jwenn biwo ki pou yo a. Enfòmasyon pa sikile, malgre volonte reskonsab biwo yo pou fè travay la, men yo manke eksperyans, yo travay lan, pwosedi yo twòp. Apre 4 jou konje pou prepare akèy elektè yo, se nan maten jou eleksyon an yo prepare espas yo.
Sanble tout bagay te klè nan tèt moun ki te planifye biwo vòt yo, men nan reyalite a, anyen pa t fèt. Sèlman materyèl yo ki te la sou kont Minustah.
Fason lis elektoral yo te fèt, se pi gwo tèt chaje toujou. Anpil non pa t sou lis, lojik lis yo pa t klè, sa kreye anpil monte desann nan yon espas ki te deja twò piti kote yon senp panik te kapab trennen dèyè l anpil tèt chaje, si se te pa bon sans pèp la ki vle chanjman, epi ki vle pou yo pran l oserye nan pwòp peyi li.
Anpil kote pa t gen sèvis sekirite yo te pwomèt la. Minustah te prezan anpil kote, men, baryè lang ak kilti fè yo pa konprann anvi pèp la pou patisipe nan eleksyon pou sòti peyi a nan sa l ye a. Sityasyon sa a fè nan yon sant tankou Sen Jera yo tire anlè, epi yo bay gaz lakrimojèn nan sant Dimasè Estime sou Belè, lakòz plizyè moun endispoze. PNH te montre l pi alawotè, paske l te ka pi konprann atitid moun yo nan yon moman konsa.
Manm BV yo te fè sa yo kapab pou tout bagay pase byen e nou konplimante yo, men anpil nan yo te manke eksperyans. Pa t gen anyen ki te prevwa pou granmoun, fanm ansent ak andikape. Sa fè te gen anpil endispozisyon.
Pwoblèm òganizasyon eleksyon an trennen dèyè l fè kèk kote te gen tèt ak pye kase, tankou Sen Lwi dinò, Aken ak Gonayiv; voye wòch ak dekourajman (Bè Moustik, Pòdepè). Gad elektoral yo santi yo blije bay gaz lakrimojèn (tankou Okay, Gran Basen, Terye Wouj, Laplant - Pòdepè). Nou regrèt kèk moun mouri nan evènman an. Dapre enfòmasyon nou yo : 2 moun mouri nan kapital la ak 2 moun nan Gwomòn (7 yèm seksyon Moulen) nan menm sikonstans anbouteyaj la. 2 moun toujou mouri nan Jakmèl nan aksidan.
Kèk kote eleksyon pa t kapab fèt, oswa moun pa t kapab vote kòmsadwa :
Lis depite Gresye ak Grangwav te boukante.
Nan Gran Salin (sant Potno), 2 kandida (Mocrenah ak Fizyon) tonbe dezakò ak patizan Atibonit annaksyon ki te okipe BV yo : bilten chire, biwo kraze. Pa t gen eleksyon nan sant ki tabli nan seksyon Potno a.
Nan seksyion Matino ki pou Lachapèl, kandida depite Latibonit annaksyon ak Fizyon goumen, sa kif è eleksyon pa t ka fèt nan sant vòt sa.
Nan Aken (sant Moriso) yo chire rejis elektoral la nan kek biwo nan nwit anvan, yo kite moun yo vote. Moun yo pa t vote nan yon biwo nan katriyèm seksyon Flaman, pou lis elektoral ki pa t vre. Nan seksyon Boudon (komin Chanbelan) yo boule yon biwo vòt.
Nan Chansòl, moun dezyèm seksyon te konnen se nan bouk la yo pral vote, nan dènye jou yo aprann se nan sant premye seksyon an ki pi lwen pou y ale. Anpil moun dekouraje. Sa te fèt lòt kote tou, tankou nan kapital la. Sa montre anpil enfòmasyon yo bay nan dènye moman pa pase kòm sa dwa.
Anyen pa t janm di pou moun ki pa konn li ak ekri. Konsa, Okay, nan sant Filip Gerye (biwo 3) se manm biwo ak mandatè ki vote pou yo. Nan Nòdès, plizyè kote mandatè fè moun vote pou kandida pa yo. Nan Pòtoprens, kèk kote, se elektè ki te ede yo.
Nan depatman Nò, plizyè kote Minustah ranmase bwat vòt yo san yo pa fè kontaj ak pwosè vèbal BV yo.
Pèp nou an genyen yon gwo sans patisipasyon ; li vle yo pran l oserye apre tout ane sa yo yo te refize ba l plas li. Ak tout limit pwosesis la genyen, pèp la te montre li vle chanjman epi li te montre volonte li. Eske anpil blokaj la se pa onivo klas politik la menm li ye ?
Yo fè n konnen te gen goumen ant 2 kandida depite (Atibonit annaksyon ak Fizyon) nan Liyankou (premye seksyon Vèrèt). Nan Grand Salin menm (seksyon Potno), 3 lòt kandida depite (Atibonit annaksyon, Mocrenah ak Fizyon) antre nan sant la epi chire bilten vòt yo. Patizan Atibonit annaksyon ak Fizyon fè menm bagay la nan seksyon Matino (Lachapèl).
Te gen goumen ant patizan MIRN ak Alyans nan vil Basen Ble ak nan premye seksyon an.
Bonbadopolis, divès patizan MIRN, Alyans, Espwa ak Inyon anvayi biwo vòt yo nan aswè epi yo brile materyèl yo, konsa pa gen rezilta nan sant ki tabli nan vil la, epi nan 2zyèm ak 3 zyèm seksyon an, anvan sa, yon patizan OPL te vle vote plizye fwa. Nan premye seksyon, elektè yo ak Minustah sove bilten yo.
Nan Boudon (komin Chanbelan) patizan Fizyon boule yon biwo vòt.
Nan Plato Santral, patizan divès pati te vle enfliyanse moun jouk anndan BV yo.
Men ki sa n mande :
Oganizasyon yon bon eleksyon dwe kòrèk. Se reskonsablite Leta pou asire l, paske eleksyon se yon ak souvren sitwayen yo nan yon peyi poze, pou chwazi moun ki pou dirije l nan diyite ak respè. Oganizasyon eleksyon dwe byen fèt, paske se konsa yo montre respè pou diyite moun.
Yon peyi byen òganize se pa yon bagay konsa konsa. Se respè pou diyite sitwayen yo ki egzije
l. Se poutèt sa nou mande anvan dezyèm tou eleksyon an :
Yon bon evalyasyon dwe fèt sou sistèm sant vòt yo ak pakèt biwo ki anndan yo. Fòk yo etidye kote yo mete sant vòt yo pi byen. Fòk espas yo kòrèk, fòk gen sekirite fizik anndan l. Yo pa dwe mete yon pakèt biwo nan yon espas ki pa la pou sa.
Si lis elektoral chak BV enpòtan, fòk lis yo kòrèk. Fòk gen bon enfòmasyon sou fason lis yo fèt.
Fòk genyen bon enfòmasyon sou ki kote pou elektè yo jwenn sant yo ak BV yo. Fòk aksè BV yo fasil e kòrèk. Tout travay la dwe prepare depi anvan jou eleksyon an, se pa nan moman an menm pou moun blije mache chèche.
KEP la dwe aji kont tout kandida ki te mele nan zak vyolans, selon sa Dekrè elektoral la di.
Nan yon demokrasi, eleksyon se sèl mwayen kòrèk pou moun pran pouvwa nan Leta. Se yon fason pou sitwayen yo, nan lapè ak nan respè youn pou lòt chwazi ekip moun li vle ki dwe dirije e òganize peyi a. Nan eleksyon sa yo, pati politik yo genyen yon gwo reskonsablite devan listwa ak devan pèp ayisyen an pou asepte rezilta vòt yo depi pa gen rezon serye ak iregilarite majè ki ta mande konsiderasyon. Jou eleksyon an tout moun te ka konstate jan moun diferan tandans politik te mete ansanm pou eleksyon yo reyisi. Sa se yon gwo mesaj pèp la voye bay tout moun ak tout sektè yo.
Pou Komite Direktè Nasyonal la,
P. Jean Hanssens,
Direktè
Consulter +
