Español English French Kwéyol

101 ane apre debakman ameriken an Ayiti : Nòt pou jenerasyon kap vini yo

Kominike Inisyativ 15 15 15 anba zanmann

Doikiman sa a vin jwenn AlterPresse 29 jiyè 2016

POU KISA PEYI A VIN PI POV ?
POU KISA POPILASYON AN VIN PI POV ?

Mwa jiyè 2016 saa, fè 101 lane depi meriken debake nan peyi a. Yo te pretann se dezod ki te genyen, ki te lakoz yo debake.Nou tout konnen jodi a,se manti. Debakman meriken fè nan tout karayib la, nan amerik latin nan, te fèt nan kad konpetisyon,lit enfliyans, lit pou kontwol politik,ekonomik rejyon an. Pisans politik entènasyonal yo,nan epok la,tap chache ejemoni pou chita pouvwa yo.

Nan ka peyi d Ayiti, lanbisyon, gwo tanta, lespri dappiyanp la te toujou manifeste lakay gwo peyi yo, sitou peyi meriken, peyi lafrans, peyi langletè, vatikan pou yo vare sou richès,resous ak fos kouray travayè ak travayèz pa bo isit.

1-Pifo peyi yo ,pral bezwen siyen ,trete ,konvansyon ,ako ak peyi d Ayiti (lafrans 1838, vatikan 1860, sa yo rele konkodaa,peyi meriken 1865). Yo te di yo vle ede Ayiti,yo vle kowopere ak Ayiti, yo vle devlopman Ayiti.Yo pral menm di yo se zanmi pep ayisyen yo ye.Jodia,nou tout we se te manti ayè epi ,se manti jodi.

2-Apa kèk grenn eksepsyon, se tout listwa diplomatik peyi a, tout fom relasyon nou ak lot peyi yo ki pral chita sou manti,sou blof saa.Anvan 1915, li te konsa. Apre 1915, li vin pi awogan, pi radiyès pèmèt.Apre 2004, se kareman, yon fom ensolans makonnen ak yon imilyasyon, relasyon diplomatik yo vin tounen.

Yon diskou ki se yon bèl pawol pou la galri, yon mannigèt,sou yon bo epi aksyon yo,reyalite yo, move pratik yo,kout grif yo, kout bot yo,yon lot bo.Kidonk ,gen 2 kadans nan zafè politik ak ekonomik peyi a.
- bel pawol pou andyoze moun,pou popagann nan jounal ,nan tv.
- kout ba ,konplo,konspirasyon pou depafini ak pèp ayisyen epi pote ale tout sa li genyen,yon lot bo.

Men an rezime veritab eksplikasyon koz sitirasyon malsite,mizè ,grangou ensekirite pep ayisyen jounen jodi a. Fok jenerasyon demen yo konn sa.

- yo destabilize vi riral la, vi nan lakou yo, vi nan kominote yo. Lakove ki se yon fom esklavaj, fose dividal travayè dyanm kite bout jaden yo pou ale travay nan fè wout pou mouche blan anvayisè sikile, pote machandiz yo.

- yo demanbre fanmiy riral yo nan ankouraje plizyè milye abitan pati pou Kiba, dominikani, Panama pou ale nan koupe kann, fe jaden pou lot gwo biznismann.

- yo debwaze pi fo plenn nou yo,depi nan nó,jouk rive nan sid pou plante yon bwa pou fe kawotchou pou fe ekonomi peyi lakay yo mache. Peyi a vin pi pov. Popilasyon an vin pi pov.

- yo vini ak yon latriye gwo konpayi pou vin eksplwate pit, bannan, anana, kann ak san, ak swè pèp ayisyen.

- yo konnen Ayiti chaje ak resous min.Yo enstale yo nan Reynolds,Miragwan,nan Sedrenn, Gonayiv.Yo ranmase.Yo piye.Yo souse tout mwèl tè a epi yo vire do yo .Peyi a vin pi pov.Popilasyon an vin pi pov.

- Yo detwi tout kochon kreyol ki te nan peyi a,nan kad PEPPADEP,sou preteks kochon nou yo te malad.Alaverite,se te pou fasilite pwop komès vyann lakay yo.Yon dividal ti moun ayisyen sispann ale lekol.Ekonomi riral la ki chita anpil sou lelvay pran yon move kou.Peyi a vin pi pov.popilasyon an vin pi pov.

- Yo simaye move popagann sou ayisyen ak koze maladi sida.Touris ki te konn vizite Ayiti,vire nan lot peyi.Atis,atizan chofè gid,restoran ,otèl,tout moun sibi move popagann manti saa meriken te lage sou do pèp ayisyen pou depafini avek li.Sa lakoz Peyi a vin pi pov.popilasyon an vin pi pov.

- Sipo san mank meriken, la Frans, Kanada,elatriye bay diktatè yo nan peyi a, lakoz anpil fanmiy andèy jouk jounen jodi a. Se plis ke 40.000 jenn gason ,jenn fanm ki mouri sasine,totire.Se plizyè milye nan moun ki te pi byen fome yo ki te blije pati,kite peyi a,akoz sanginè,atoufè,kriminel rejim anti demokratik yo.Peyi a vin pi pov.

- fom ekonomi neyoliberal la,sistèm mache pran an, meriken pral mande rejim diktati yo adopte apati ane 1980 vin agrave sitirasyon peyi a piplis.Yo mande pou bese taks sou atik, sou manje kap antre nan peyi a,yon fason pou pwodiksyon lakay yo kapab vann nan ti peyi pov yo.Gen kèk peyi ki te reziste.Men dirijan ayisyen yo:militè yo,Lavalas,Opl..ak yon bann lot oganizasyon opotinis.. pou yo te ka kenbe pouvwa,bay gwo peyi yo,ak dives enstitisyon ki reprezante yo:FMI,BANK MONDYAL,USAID,ACDI,VATIKAN, tout kondisyon yo te mande yo. Saa,se kou fatal la,ki pote pwodiksyon nasyonal la ale net. Peyi a vin pi pov.Popilasyon an vin pi pov.

- Nan mitan tout move kou sa yo,meriken,lafrans,kanada,vatikan ap pote nou la yo,yo vin ajoute SWA DIZAN KOUDETA AK ANBAGO 1994 la.Ti rès rezistans,ti rès pwodiksyon nasyonal la fin demantibile net.Peyi a vin pi pov.popilasyon an vin pi pov.

- Divès pwogram meriken rele( imanitè) vini sou pye pou ankouraje militan konsekan kite peyi a.Represyon an te telman rèd,anpil nan yo pral aksepte kite peyi.Se pral yo gwo bak pou mobilizasyon an.Mete sou sa,asasina sible,telekomande ki vin ap fèt nan peyi a.Y pral touye pè Jean Marie
Vincent,pè ti jean Pierre Louis,frè Izmery yo ak yon paket lot patriyot kap ede lit la vanse.

- Koze tranbleman tè a 12 janvye 2010 la poko klè pou patriyot nan peyi a.Eske se te yon katastwof natirèl,eske se eskperyans gwo zwazo kontinye ap fè sou peyi d Ayiti.Pesonn poko ka pozitif sou koze a..Men ,konsekans yo terib pou peyi a ,pou popilasyon an

- Mannigans gouvèlman meriken nan politik peyi a,depi nan mete Preval,nan mete Martelly,nan tantativ mete Jovnel Moise,montre nou kouman yo trete peyi a ak mepri.Yo pa pran nou,ni Leta ayisyen an pou anyen.
(Politisyen ayisyen ,anpati responsab tou,sitirasyon saa,akoz mank karaktè yo.)

Se tout move ajisman sa yo,sou plan politik,ekonomik,sosyal ,kiltirel ki lakoz Peyi a vin pi pov,popilasyon an vin pi pov.

Erèzman,gen fos patriyotik kap kontinye reziste jouk nan bout pou anpeche peyi a anfonse net.Ayibobo pou yo.

Dwe gen plis inite,plis makonay sou veritab chimen liberasyon peyi a dwe pran.Dwe genyen tou plis disiplin pou evite devyasyon ,kalbenday,zizani initil nan yon liy politik ki dwe vize dabo:konkèt dwa granmoun peyi a epi transfomasyon estrikti ekonomik peyi a an favè majorite travayè ak travayèz yo ,yon fason dirab.

101 LANE DOMINASYON OKIPASYON MERIKEN SOU PEYI D AYITI, SE TWOP ATO
DEZOKIPASYON PEYI A, SE YON NESESITE
ANN METE MEN POU LIBERE PEYI A EPI, METE LI SOU WOUT PWOGRE